Η
ολοκληρωμένη ζωή και δράση είναι εκπαίδευση. Η ολοκλήρωση δεν επέρχεται με την
προσαρμογή σ’ ένα πρότυπο, είτε δικό σου είτε ενός άλλου. Γεννιέται με την
κατανόηση των πολλών επιρροών που αποτυπώνονται στον νού, γεννιέται με το να
έχει κανείς επίγνωση αυτών των επιρροών χωρίς να είναι πιασμένος από αυτές. Οι
γονείς και η κοινωνία διαμορφώνουν το παιδί με την υποβολή, με πονηρές,
ανέκφραστες επιθυμίες και εξαναγκασμούς, και με τη συνεχή επανάληψη ορισμένων
δογμάτων και δοξασιών. Το να βοηθηθεί το παιδί να έχει επίγνωση όλων αυτών των
επιρροών, με την εσωτερική, ψυχολογική σημασία τους, το να βοηθηθεί να
κατανοήσει τον τρόπο που δρά η αυθεντία και το να μην πιαστεί στο δίχτυ της κοινωνίας,
είναι εκπαίδευση.
Η
εκπαίδευση δεν είναι απλώς ζήτημα μετάδοσης μιάς τεχνικής που θα δώσει την
δυνατότητα στο παιδί να βρεί δουλειά, αλλά να το βοηθήσουμε ν’ αποκαλύψει τι
πραγματικά αγαπά να κάνει. Αυτή η αγάπη δεν μπορεί να υπάρχει αν επιδιώκει
επιτυχία, φήμη ή δύναμη, και το να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει, αυτό
είναι εκπαίδευση.
Η
αυτογνωσία είναι εκπαίδευση. Στην εκπαίδευση δεν υπάρχει ούτε δάσκαλος ούτε
διδασκόμενος, υπάρχει μόνον μάθηση. Ο εκπαιδευτής μαθαίνει, όπως κι ο μαθητής.
Η ελευθερία δεν έχει αρχή ούτε και τέλος, η κατανόηση, αυτή είναι εκπαίδευση.
«Νομίζω ότι καταλαβαίνω, σε γενικές
γραμμές, τι εννοείτε με την εκπαίδευση. Αλλά που είναι οι άνθρωποι που θα
διδάξουν με αυτόν τον καινούριο τρόπο; Τέτοιοι εκπαιδευτές απλώς δεν υπάρχουν».
Πόσα
χρόνια είπατε πως ασχοληθήκατε με την πολιτική;
«Περισσότερα απ’ όσο θα ήθελα να
θυμάμαι. Φοβούμαι ότι ήταν περισσότερα από είκοσι».
Ασφαλώς,
για να εκπαιδεύσει κανείς έναν εκπαιδευτή, θα πρέπει να δουλέψει τόσο σκληρά,
όσο δουλέψατε εσείς στην πολιτική – μόνο που είναι ένα πιο εντατικό έργο το
οποίο απαιτεί βαθιά ψυχολογική αντίληψη. Δυστυχώς, κανείς δεν φαίνεται να
ενδιαφέρεται για την σωστή εκπαίδευση, όμως είναι κατά πολύ πιο σημαντική, παρά
οποιοδήποτε άλλο μεμονωμένο παράγοντα για την επίτευξη μιάς ριζικής κοινωνικής
μεταρρύθμισης.
«Οι περισσότεροι από εμάς, ιδιαίτερα
οι πολιτικοί, ενδιαφέρονται τόσο πολύ για άμεσα αποτελέσματα, που σκεφτόμαστε
μόνο βραχυπρόθεσμα, και δεν έχουμε μια μακροπρόθεσμη άποψη των πραγμάτων».
«Τώρα, μπορώ να κάνω ακόμη μια ερώτηση;
Σε όλα αυτά που συζητήσαμε, ποιος είναι ο ρόλος της κληρονομιάς;».
Τι
εννοείτε κληρονομιά; Αναφέρεστε στην κληρονομιά της περιουσίας, ή στην
ψυχολογική κληρονομιά;
«Είχα υπόψη μου την κληρονομιά της περιουσίας.
Για να είμαι ειλικρινής, ποτέ δεν σκέφτηκα για την άλλη».
Η
ψυχολογική κληρονομιά δημιουργεί τόση εξάρτηση όση και η κληρονομιά της περιουσίας.
Και οι δυό περιορίζουν και κρατούν το νού σ’ ένα ιδιαίτερο πρότυπο κοινωνίας,
το οποίο εμποδίζει μια ριζική μεταμόρφωση της κοινωνίας. Εάν το ενδιαφέρον μας είναι
να δημιουργήσουμε ένα εξ ολοκλήρου διαφορετικό πνευματικό πολιτισμό, ένα
πολιτισμό που να μην βασίζεται στην φιλοδοξία και στην κτητικότητα, τότε η
ψυχολογική κληρονομιά γίνεται εμπόδιο.
«Τι ακριβώς εννοείτε με την ψυχολογική
κληρονομιά;».
Η
αποτύπωση του παρελθόντος στον νέο νού. Η συνειδητή και ασυνείδητη διάπλαση του
μαθητή να υπακούει, να εξομοιώνεται. Οι κομμουνιστές το κάνουν αυτό τώρα πολύ
αποτελεσματικά, όπως το κάνουν, επί γενιές οι Καθολικοί. Και άλλα δόγματα το
κάνουν, αλλά όχι τόσο επίμονα ή αποτελεσματικά. Γονείς και κοινωνία
διαμορφώνουν τον νού των παιδιών με την παράδοση, την πίστη, το δόγμα, το
συμπέρασμα, τη γνώμη, και αυτή η ψυχολογική κληρονομιά εμποδίζει να γεννηθεί
μια νέα κοινωνική διάρθρωση.
«Το καταλαβαίνω αυτό. Αλλά το να
σταματήσεις αυτήν τη μορφή κληρονομιάς, είναι σχεδόν αδύνατο, δεν είναι;».
Αν
πραγματικά βλέπετε την ανάγκη να σταματήσετε αυτή τη μορφή κληρονομιάς, τότε δε
θα δώσετε τεράστια προσοχή για να προσφέρετε το σωστό είδος εκπαίδευσης στο
παιδί σας;
«Και πάλι, οι περισσότεροι από εμάς
είμαστε τόσο βυθισμένοι στις προκαταλήψεις και στους φόβους μας, ώστε δεν
εμβαθύνουμε και πάρα πολύ σ’ αυτά τα ζητήματα, αν εμβαθύνουμε και καθόλου.
Είμαστε μια γενιά διπρόσωπων λογοκλόπων. Η κληρονομιά της περιουσίας είναι ένα
άλλο δύσκολο πρόβλημα. Όλοι μας θέλουμε να κατέχουμε κάτι, ένα κομμάτι γης,
οσοδήποτε μικρό, ή ένα άλλο ανθρώπινο όν. Και αν όχι αυτά, τότε θέλουμε να
κατέχουμε ιδεολογίες ή πίστεις. Είμαστε αδιόρθωτοι στην αναζήτηση αποκτήματος».
Αλλά
όταν καταλάβετε πολύ βαθιά ότι η κληρονομιά της περιουσίας είναι τόσο
καταστρεπτική όσο και η ψυχολογική κληρονομιά, τότε θα θελήσετε να βοηθήσετε τα
παιδιά σας να είναι ελεύθερα και από τις δυό μορφές κληρονομιάς. Θα τα
εκπαιδεύσετε να είναι εντελώς αυτάρκη, να μην εξαρτώνται από την εύνοια, τη
δική σας ή των άλλων, ν’ αγαπούν τη δουλειά τους, και να έχουν εμπιστοσύνη στην
ικανότητά τους να εργαστούν χωρίς φιλοδοξία, χωρίς να λατρεύουν την επιτυχία.
Θα το διδάξετε να έχουν το αίσθημα της συνεργατικής ευθύνης, και επομένως να ξέρουν
πότε να μην συνεργάζονται. Τότε δεν θα υπάρχει ανάγκη τα παιδιά σας να
κληρονομούν την περιουσία σας. Είναι ελεύθεροι άνθρωποι από την αρχή, και όχι
σκλάβοι, είτε της οικογένειας είτε της κοινωνίας.
«Φοβούμαι πως αυτό είναι ένα ιδανικό
που ποτέ δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί».
Δεν
είναι ένα ιδανικό, δεν είναι κάτι που θα γίνει στην ανύπαρκτη χώρα μιάς πολύ
μακρινής ουτοπίας. Η κατανόηση είναι στο τώρα, όχι στο μέλλον. Κατανόηση είναι
δράση. Δεν έρχεται πρώτα η κατανόηση και ύστερα η δράση – δράση και κατανόηση
είναι αδιαχώριστα. Ακριβώς την στιγμή που βλέπει κανείς μια κόμπρα, υπάρχει
δράση. Εάν κανείς βλέπει την αλήθεια σε αυτά που συζητήσαμε, τότε η δράση ενυπάρχει
σ’ αυτήν την αντίληψη. Αλλά είμαστε τόσο πιασμένοι στις λέξεις, στα διεγερτικά
πράγματα της διάνοιας, που οι λέξεις και η διάνοια γίνονται ένα εμπόδιο στη
δράση. Η αποκαλούμενη διανοητική κατανόηση είναι το άκουσμα μονάχα των λεκτικών
εξηγήσεων ή άκουσμα ιδεών, και μια τέτοια κατανόηση δεν έχει καμιά σημασία, όπως
η περιγραφή και μόνον του φαγητού δεν έχει αξία για τον πεινασμένο. Ή
κατανοείτε ή δεν κατανοείτε. Η κατανόηση είναι μια ενιαία πορεία, δεν είναι
χωριστή από την δράση, ούτε είναι το αποτέλεσμα του χρόνου …
