Ήταν λίγο μετά το απομεσήμερο. Οι
ακτίνες του ήλιου είχαν γείρει και γλύκαιναν την φύση όπως την κοιτούσαν. Τα
μεγάλα βουνά, σχημάτιζαν έναν εξαιρετικό πίνακα και μέσα σε αυτόν βάδιζα το
μοναχικό μονοπάτι του πρωταγωνιστή. Χωρίς βιάση. Παρατηρώντας το γεωγραφικό
ανάγλυφο, σταματώντας στις πηγές για να δροσιστώ, πατώντας απαλά την σκληρή
πέτρα, φούσκωναν τα πλεμόνια μου από καθαρό αέρα. Ένα αεράκι χάιδευε ψυχή και
σώμα, και οδοιπορούσα για το θέατρο.
Το μονοπάτι με οδήγησε σε μια
πλαγιά. Από μακριά διέκρινα την όγκο της και την αψάδα της. Σαν έφτασα σε
αυτήν, μπροστά μου, στα ριζά της, σηκώθηκε το αρχαίο θέατρο. Δεν ήταν
μεγαλοπρεπές, σαν αυτά που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε. Λιθοξόοι ζηλευτοί
είχαν δουλέψει τον βράχο και είχαν σκαλίσει τις θέσεις των θεατών. Μερικές
σειρές όλες κι όλες, μα αρμονικά τοποθετημένες με τον υπόλοιπο χώρο. Μπροστά
από την πρώτη σειρά των θεατών, στέκονταν δυό μοναχικές θέσεις, δυό πέτρινοι
θρόνοι. Και οριοθετούσαν κατά κάποιο τρόπο τις σχέσεις πρωταγωνιστών και
θεατών. Η σκηνή, ένα πλακόστρωτο αριστούργημα, σχημάτιζε ημικύκλιο. Και πίσω
από αυτήν, ένα πέτρινο οίκημα, που χρησίμευε για τα καμαρίνια των ηθοποιών.
Βρίσκομαι τώρα στα παρασκήνια του
θεάτρου και περιμένω να αρχίσει η πρεμιέρα της παράστασης που έχω τον βασικό
ρόλο, με μια ομάδα σημαντικών ηθοποιών και έναν εξαιρετικό σκηνοθέτη. Η
επιτυχία της παράστασης εξαρτάται από το πόσο «ζωντανά» θα ερμηνεύσω τον ρόλο
μου ώστε ο θεατής να μπορέσει να συνδεθεί συναισθηματικά μαζί μου. Απ’ έξω,
ακούγεται οχλαγωγή. Καταφθάνουν οι θεατές για την παράσταση.
Περιμένοντας το κουδούνι της
παράστασης σκέφτομαι τη σημασία που παίζουν οι ρόλοι στη ζωή μου. Όλη η
νουθεσία μου, από την παιδική ηλικία έως και σήμερα, γίνεται μέσω παραδοσιακών
διδασκαλιών και βασίζεται στα πρέπει και στις προκαταλήψεις της κοινωνίας που
ζω. Και εγώ καλούμαι να παίζω όλους αυτούς τους ρόλους με συνέπεια, διότι
μπροστά μου χάσκει ο φόβος της απόρριψης. Από τους πολλούς ρόλους που έχω
παίξει, κατάντησα ρολό που κυλά σε διάφορες κατευθύνσεις χωρίς νόημα.
Η υποσυνείδητη επιβολή των ρόλων
που μου επιβλήθηκαν σε όλη μου τη ζωή και τους αποδέχτηκα, με έστρεψαν στο
επάγγελμά του ηθοποιού. Και ως γνωστόν ο ηθοποιός είναι αυτός που ποιεί το
ήθος. Αλλά τι είναι το ήθος; Αδαείς φιλόλογοι και δήθεν φιλόσοφοι προσπαθούν να
δώσουν διάφορους ορισμούς. Αλλά πώς μπορεί να ορισθεί (άρα και να περιοριστεί)
μια κατάσταση που είναι έξω από την εμπειρία αυτού που την περιγράφει; Αυτό
είναι αδύνατον, σκέτη ματαιοπονία.
Κατά τη διάρκεια της παράστασης
προσπαθώ να ταυτιστώ με τον ήρωα του
έργου (άρα και με την ιδανική προβολή μου) και παίζοντας το ρόλο κάποιου που
θεωρώ σημαντικό, ξεχνάω το πόσο ασήμαντος είμαι. Έτσι καταφεύγω σε όλων των
ειδών τις φυγές που υποδεικνύουν οι διάφοροι ρόλοι.
Ο αγαπημένος μου ρόλος βρίσκεται
μέσα στην κωμωδία γιατί μέσα από αυτήν ξεφεύγεις στιγμιαία από τα προβλήματα
σου. Όταν βγαίνεις από την αίθουσα αυτά σε περιμένουν εκεί. Τον δικό μου ρόλο
δεν τον αντέχω, γι’ αυτό οι συζητήσεις μου είναι για τον επόμενο ρόλο που
προβάλει έναν άλλο ήρωα που θα προσπαθήσω να μιμηθώ. Στο τέλος της παράστασης
το χειροκρότημα του κοινού επιβεβαιώνει την ύπαρξή μου. Όταν σκέφτομαι τη
πλατεία του θεάτρου άδεια από θεατές με πιάνει πανικός. Ο θεατής που είναι
πάντα ο αποδέκτης πρέπει να συμφωνεί με τις επιταγές του σκηνοθέτη για να έχει
επιτυχία το έργο, γι’ αυτό η προσπάθεια του σκηνοθέτη είναι, αφού μελετήσει την
ανεπάρκεια του κοινού, να την συμπληρώσει με την δική του φαντασίωση έτσι ώστε
να καλυφθεί η ανεπάρκεια και των δύο.
Μετά το τέλος της παράστασης βρέθηκα μόνος στο σπίτι μου.
Χαμένος μέσα στο δίπολο των συναισθημάτων, που με παρασύρουν και με εγκλωβίζουν
σε ρευστές ψυχολογικές διακυμάνσεις και μεταπτώσεις, και των σκέψεων που συντίθενται
από περιορισμένη γνώση και προκατάληψη, αναρωτιέμαι για το νόημα της ζωής.
Αναρωτιέμαι αν η ζωή είναι ρόλος ή κατάσταση έξω από αυτόν.
Έξω από το θέατρο είμαι και ο σκηνοθέτης και ο ηθοποιός και
ο θεατής.
Σαν σκηνοθέτης όση φαντασία και
αν έβαζα για να βγω έξω από το πεδίο του ελέγχου των συναισθημάτων και των σκέψεων πάντα
αποτύχαινα. Παρατηρώ ότι όλο το σύστημα που ζω είναι παράλογο και η αδυναμία
της οποιασδήποτε ερμηνείας που θα με έβγαζε έξω από αυτό με οδηγούσε σε
παρερμηνείες, φαντασιώσεις, φυγές και όνειρα. Θέλω να ερμηνεύσω αυτό το σύστημα
που βρίσκομαι, γιατί βλέποντας την κυριαρχία που ασκεί πάνω μου, περιορίζει
τους βαθμούς ελευθερίας μου. Και βαθμός ελευθερίας είναι ο βαθμός κυριαρχίας
ενός πεδίου. Παρατηρώ ότι στο βαθμό που κυριαρχεί το πεδίο πάνω μου, με ελέγχει
και με κατευθύνει. Αλλά πραγματικά κυριαρχώ πάνω σε ένα πεδίο όταν δεν κάνω
καμία προσπάθεια για να το ερμηνεύσω, ειδάλλως προβάλω την ερμηνεία μου, δηλαδή
τον εαυτό μου (άρα και τον εγκλωβισμό μου). Ως σκηνοθέτης αποφασίζω για το πώς
πρέπει να ανακλάται η εικόνα μου ως ηθοποιού στον θεατή. Και έτσι σαν θεατής
προβάλω τον εαυτό μου και παγιδεύομαι στην προβολή μου (δηλαδή στην ανεπάρκεια
της ερμηνείας μου).
Σαν ηθοποιός παίρνω το ρόλο που
μου επιβάλει η περιορισμένη οπτική γωνία του σκηνοθέτη για τον τρόπο που
αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, και δια μέσου αυτής της εντολής, ο θεατής
αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Ταυτίζομαι με την ερμηνεία που δίνω σ’ αυτό
που παρατηρώ. Ανατροφοδοτώντας τον σκηνοθέτη με την ανάκλαση μου ως θεατή,
δημιουργείται ένα νέο σενάριο μέσα στο ίδιο πεδίο, και ο φαύλος κύκλος της
εναλλαγής του θύματος σε θύτη συνεχίζεται. Έτσι η προβολή του σκηνοθέτη στον
ηθοποιό και στον θεατή και αντίστροφα αφορά το ίδιο πρόσωπο. Θύτης και θύμα το
ίδιο.
Όταν κάποια φορά είμαι σε σιγή έχω
την αίσθηση ότι η επίγνωση που παρατηρεί
όλο τον εγκλωβισμό, είναι έξω από το
σύστημα Σ’ αυτήν την κατάσταση δεν κυριαρχεί καμία σκέψη σε καμία άλλη. Το ίδιο
συμβαίνει και με τα συναισθήματα.
Εσείς τι ρόλο παίζετε;
Υπάρχει τρόπος διαφυγής;
